Việt Nam Ra Mắt Luật Khoa Học, Công Nghệ và Đổi Mới Sáng Tạo: Đột Phá Thúc Đẩy Kinh Tế Tri Thức

Cách Tiếp Cận Hoàn Toàn Mới: Lấy Doanh Nghiệp Làm Trung Tâm

Luật Khoa học, Công nghệ và Đổi mới sáng tạo định hình một cách tiếp cận đột phá, tập trung vào việc thúc đẩy đổi mới sáng tạo trên toàn xã hội, lấy doanh nghiệp làm trung tâm, và khuyến khích mạnh mẽ thương mại hóa kết quả nghiên cứu. Đây là sự thể chế hóa các nghị quyết quan trọng của Đảng, đặc biệt là Nghị quyết 57 về phát triển khoa học, công nghệ và đổi mới sáng tạo, Nghị quyết 66 về phát triển kinh tế tri thức, và Nghị quyết 68 về đổi mới cơ chế quản lý nhiệm vụ khoa học và công nghệ.

Theo Bộ Khoa học và Công nghệ, trong bối cảnh thế giới đang bước vào kỷ nguyên tri thức, việc ban hành luật này không chỉ là một yêu cầu cải cách pháp lý mà còn là một định hướng chiến lược để tạo nền tảng thể chế cho sự phát triển dựa vào trí tuệ Việt. Tư duy xây dựng luật lần này không chỉ đơn thuần là sửa đổi các quy định cũ mà là "thiết kế lại" một khung thể chế để vận hành một hệ sinh thái sáng tạo mở, liên thông và hướng tới thị trường.

Các Nguyên Tắc Nền Tảng và Phạm Vi Điều Chỉnh Mở Rộng

Luật mới xác định rõ phạm vi điều chỉnh, đối tượng áp dụng, và các khái niệm cốt lõi như khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo, hệ sinh thái sáng tạo, nền tảng số, và cơ sở dữ liệu quốc gia. Các nguyên tắc vận hành được thiết lập nhằm đảm bảo phát triển bền vững, tôn trọng tự do nghiên cứu, đề cao liêm chính khoa học, và thúc đẩy hội nhập quốc tế.

Đặc biệt, lần đầu tiên, đổi mới sáng tạo được pháp điển hóa như một lĩnh vực độc lập, có vị thế tương đương với khoa học và công nghệ trong hệ thống pháp luật quốc gia. Điều này thể hiện một sự chuyển đổi nhận thức quan trọng, coi đổi mới sáng tạo là một chuỗi hoạt động liền mạch từ ý tưởng đến ứng dụng và thương mại hóa.

Phạm vi điều chỉnh của luật cũng được mở rộng để bao trùm các mô hình tổ chức mới, cơ chế sản xuất sáng tạo, và phương thức quản trị đổi mới trong cả khu vực công và tư. Những hoạt động trước đây ít được công nhận như sáng kiến cộng đồng, đổi mới trong dịch vụ công, ứng dụng công nghệ số, nay chính thức trở thành một phần cấu thành của hệ sinh thái sáng tạo quốc gia. Luật cũng ghi nhận và đề cao vai trò của đa dạng chủ thể, từ viện nghiên cứu, trường đại học, doanh nghiệp, tổ chức trung gian đến cộng đồng công nghệ mở.

Chuyển Đổi Quản Lý: Từ Tiền Kiểm Sang Hậu Kiểm và "Sandbox" Pháp Lý

Một trong những điểm nhấn quan trọng của Luật là sự chuyển đổi mạnh mẽ từ mô hình quản lý tiền kiểm sang hậu kiểm, tập trung vào minh bạch hóa quy trình, đánh giá kết quả và quản lý rủi ro. Cách tiếp cận hiện đại này phù hợp với đặc trưng linh hoạt và thử nghiệm liên tục của lĩnh vực khoa học, công nghệ, và đổi mới sáng tạo.

Luật cũng thiết lập cơ chế "thử nghiệm có kiểm soát" (sandbox), một công cụ pháp lý mới cho phép triển khai các mô hình, công nghệ, hoặc chính sách mới trong khung thời gian và phạm vi giới hạn. Điều này tạo điều kiện thuận lợi cho các sáng kiến công nghệ cao như trí tuệ nhân tạo, blockchain, công nghệ y tế và giáo dục số được vận hành trong môi trường pháp lý an toàn trước khi áp dụng rộng rãi.

Bên cạnh đó, luật còn thể hiện rõ nguyên tắc bảo vệ nhà khoa học và tổ chức chủ trì khi thực hiện đúng quy trình và quy định pháp luật, ngay cả khi kết quả không như kỳ vọng. Điều này nhằm nuôi dưỡng tinh thần dấn thân, sáng tạo, và sẵn sàng thử nghiệm.

Thúc Đẩy Thương Mại Hóa và Minh Bạch Hóa Tài Sản Trí Tuệ

Luật mới tạo cơ sở pháp lý vững chắc để thúc đẩy hoạt động thương mại hóa kết quả nghiên cứu và bảo hộ các hình thức chuyển giao công nghệ. Quyền sở hữu hoặc phân chia lợi ích kinh tế từ kết quả nghiên cứu được đảm bảo cho các tổ chức, cá nhân theo mức độ đóng góp, khuyến khích sự tham gia chủ động từ phía nhà khoa học và doanh nghiệp.

Đặc biệt, Luật đã tháo gỡ điểm nghẽn kéo dài nhiều năm liên quan đến cơ chế sở hữu kết quả nghiên cứu sử dụng ngân sách nhà nước. Thay vì phải xin phép cơ quan cấp trên, tổ chức chủ trì được mặc nhiên giao quyền sở hữu hoặc quyền sử dụng kết quả nghiên cứu. Đây là một bước tiến quan trọng giúp thúc đẩy ứng dụng thực tiễn và tăng tính minh bạch trong quản lý tài sản trí tuệ.

Luật cũng tạo điều kiện phát triển hệ sinh thái hỗ trợ thương mại hóa với các công cụ như sàn giao dịch công nghệ, tổ chức định giá tài sản trí tuệ, và các trung tâm hỗ trợ chuyển giao, giúp kết nối hiệu quả giữa nghiên cứu và sản xuất-kinh doanh.

Chuyển Đổi Số Toàn Diện và Phối Hợp Liên Ngành

Luật thiết lập nền tảng số và hệ thống thông tin khoa học, công nghệ và đổi mới sáng tạo quốc gia nhằm tăng cường kết nối dữ liệu giữa các tổ chức nghiên cứu, doanh nghiệp và cơ quan quản lý. Việc cập nhật dữ liệu định kỳ trở thành trách nhiệm của các đơn vị sử dụng ngân sách công, đồng thời khuyến khích khu vực ngoài nhà nước đóng góp thông tin.

Không chỉ là công cụ hỗ trợ quản lý, nền tảng dữ liệu này còn đóng vai trò thúc đẩy chuyển đổi số toàn diện trong toàn ngành, tạo điều kiện để các giải pháp công nghệ được triển khai nhanh chóng và hiệu quả.

Ngoài ra, Luật quy định rõ vai trò và trách nhiệm của Chính phủ, các bộ, ngành, và chính quyền địa phương trong việc triển khai các chính sách khoa học, công nghệ và đổi mới sáng tạo. Các địa phương được trao quyền chủ động xây dựng và vận hành các chương trình khoa học và công nghệ phù hợp với điều kiện kinh tế-xã hội của mình, bao gồm việc thành lập quỹ đổi mới sáng tạo, trung tâm đổi mới sáng tạo cấp tỉnh, và trung tâm hỗ trợ khởi nghiệp sáng tạo cấp tỉnh.

Luật cũng mở rộng quyền tự chủ cho các tổ chức khoa học và công nghệ, cho phép họ toàn quyền quyết định về định hướng nghiên cứu, mô hình hợp tác, quản trị nhân sự, và phân bổ nguồn lực tài chính. Điều này góp phần xóa bỏ cơ chế "xin-cho" và nâng cao tính linh hoạt, năng lực cạnh tranh.

Cuối cùng, Luật thiết lập cơ chế phối hợp liên ngành giữa các bộ, ngành và địa phương để giải quyết các vấn đề đa lĩnh vực liên quan đến khoa học, công nghệ và đổi mới sáng tạo, đảm bảo tính đồng bộ và hiệu quả trong triển khai chính sách.

Luật Khoa học, Công nghệ và Đổi mới sáng tạo không chỉ là một văn bản pháp lý mà là một tuyên ngôn cho sự phát triển dựa trên tri thức. Với tinh thần kiến tạo, Luật mở ra một không gian thể chế mới, hứa hẹn giúp Việt Nam tăng tốc, cạnh tranh bằng chất lượng trí tuệ, nâng cao năng lực nội sinh, và vững bước trên con đường hội nhập toàn cầu.

 

Liên hệ tư vấn:

Email: tuvan1@luatnguyen.com | tuvan2@luatnguyen.com

Zalo Official: Văn Phòng Luật Sư Luật Nguyễn

Fanpage: LUẬT NGUYỄN

Website: luatnguyen.vn

Q-BTT Luật Nguyễn