Doanh nghiệp dược Việt quy mô nhỏ, dễ bị thâu tóm

Thống kê cho thấy quy mô thị trường dược Việt Nam năm 2024 đạt gần 8,9 tỉ USD, đứng thứ hai Đông Nam Á. Tuy nhiên, nghịch lý là mười công ty lớn nhất trong nước gộp lại vẫn nhỏ hơn một doanh nghiệp dược của Indonesia. Nguyên nhân chính đến từ sự phân mảnh quá lớn: Việt Nam có khoảng 250 nhà máy sản xuất, nhưng đa số cùng làm ra những sản phẩm na ná nhau, thiếu sự khác biệt và sáng tạo.

Theo bà Bùi Cẩm Vân, Giám đốc khối quản trị doanh nghiệp BuyMed, trong kỷ nguyên mới, tư liệu sản xuất không chỉ là vốn hay đất đai mà còn là dữ liệu và công nghệ. Nếu các nguồn lực này bị chia cắt hoặc bị độc quyền, doanh nghiệp nhỏ sẽ khó có cơ hội bứt phá. Khi quy mô hạn chế, khả năng cạnh tranh yếu, các công ty nội địa không thể đàm phán để đưa thuốc mới về thị trường. Kết quả là người tiêu dùng Việt chịu thiệt, trong khi thị trường lại phụ thuộc nhiều vào thuốc ngoại.

Một hạn chế lớn khác là tư duy “an toàn”, chỉ muốn duy trì thị phần trong nước thay vì vươn ra quốc tế. Thiếu liên kết để hình thành thương hiệu mạnh, các doanh nghiệp dược Việt không đủ lực để đầu tư nghiên cứu phát triển (R&D) hay xây dựng chuỗi giá trị toàn cầu. Chính vì vậy, không ít tên tuổi đã bị các tập đoàn nước ngoài thâu tóm: DHG thuộc về Taisho (Nhật), Imexpharm rơi vào tay Lizvon (Trung Quốc), còn DBD có cổ đông lớn đến từ Thụy Sỹ.

Bức tranh này không chỉ phản ánh riêng ngành dược mà còn là vấn đề chung của nhiều lĩnh vực kinh tế tư nhân Việt Nam: quy mô nhỏ, phân tán, thiếu chiến lược dài hạn.

Ở góc nhìn thể chế, các diễn giả tại VPSF cho rằng muốn khai phóng tiềm năng doanh nghiệp, cần một khung pháp lý minh bạch và ổn định. Hiện vẫn tồn tại sự bất bình đẳng giữa doanh nghiệp tư nhân và doanh nghiệp nhà nước. Nhiều lĩnh vực mới như tài sản số, dữ liệu hay sản phẩm trí tuệ chưa được luật hóa rõ ràng, tạo khoảng trống pháp lý. Chính sách xanh, đô thị xanh cũng còn chung chung, thiếu công cụ đánh giá cụ thể.

Ông Đậu Anh Tuấn, Phó Tổng thư ký kiêm Trưởng ban Pháp chế VCCI, nhấn mạnh: điều kiện tiên quyết để có một thể chế kiến tạo là hạn chế tình trạng hình sự hóa các quan hệ kinh tế, dân sự. Cần cải cách pháp luật hình sự, phân định rõ ràng giữa trách nhiệm hình sự với trách nhiệm dân sự, hành chính, đồng thời xây dựng cơ chế hỗ trợ pháp lý kịp thời, linh hoạt.

Chỉ khi vượt qua các rào cản này, kinh tế tư nhân mới có thể trở thành động lực thực sự, còn ngành dược Việt Nam mới có cơ hội hình thành những thương hiệu đủ sức cạnh tranh ở tầm quốc tế.