Cư xá cũ, hiểm họa cháy nổ cận kề: Bài học đẫm nước mắt từ thảm kịch cư xá Độc Lập

Nỗi đau không thể nguôi

Vụ cháy xảy ra lúc 21h30 ngày 6/7 tại tầng trệt một căn hộ trong cư xá Độc Lập, một khu chung cư 5 tầng nằm sâu trong hẻm 80, đường Đô Đốc Long. Ngọn lửa bùng phát dữ dội, nhanh chóng bao trùm căn hộ và lan lên các tầng phía trên. Dù lực lượng Cảnh sát PCCC đã có mặt kịp thời và dập tắt đám cháy trong thời gian ngắn, hậu quả để lại vẫn quá nặng nề.

Gia đình chị Đỗ Trần Nhật Ánh là một trong những nạn nhân xấu số. Bà Trần Thị Liên – mẹ của chị Nhật Ánh – nghẹn ngào kể lại, hôm xảy ra cháy bà đang ở nhà em gái tại Củ Chi, vì các cháu mới đi du lịch về nên chưa đến đón bà. Không ngờ đó lại là lần cuối cùng bà nghe giọng con và cháu mình.

Căn nhà của chị Nhật Ánh rộng khoảng 60m², tầng trệt được tận dụng làm nơi để xe và chứa nhiều thiết bị tổ chức sự kiện – nghề nghiệp của anh rể chị Ánh. Vật dụng dễ cháy, không gian hẹp, lối thoát bị bịt kín bởi xe cộ – tất cả tạo thành cái bẫy tử thần không thể thoát ra khi ngọn lửa ập đến.
 

Hạ tầng xuống cấp, quản lý lỏng lẻo, người dân tự đặt mình vào nguy hiểm

Kết quả điều tra cho thấy ngọn lửa bắt nguồn từ sự cố chạm chập đường dây điện do chính chủ căn hộ đấu nối thiếu an toàn. Không chỉ vậy, cư xá Độc Lập – xây dựng từ năm 2008 – không có thiết kế lối thoát hiểm cho các căn hộ tầng trệt. Tình trạng rào chắn lối đi chung, cơi nới chuồng cọp, bịt kín ban công… đã khiến cư dân gần như không có đường thoát khi xảy ra sự cố.

Nhiều cư dân sống tại đây thừa nhận họ từng lo ngại về nguy cơ cháy nổ nhưng vẫn giữ thói quen cơi nới, rào chắn vì lý do "chống trộm", "tận dụng không gian sống", hoặc đơn giản là... "quen rồi, ở chỗ khác không biết làm ăn gì".

Chung cư cũ - “bom nổ chậm” trong lòng thành phố

TP.HCM hiện có hơn 470 chung cư cũ được xây dựng từ trước năm 1975. Phần lớn đều đã xuống cấp, hệ thống điện nước lạc hậu, hành lang bị lấn chiếm, lối thoát hiểm bị khóa hoặc không tồn tại. Dây điện chằng chịt, các thiết bị quá tải, hệ thống báo cháy và chữa cháy bị bỏ ngỏ, tất cả tạo nên nguy cơ cháy nổ cực cao.

Tại chung cư Viễn Đông (quận 5 cũ), một vụ cháy xảy ra hồi tháng 5 cũng từng khiến 5 người mắc kẹt trong căn hộ nhỏ chỉ hơn 20m². May mắn, họ được cứu sống, nhưng hậu quả về tinh thần và tài sản là không thể kể hết.

Tại khu Thanh Đa (quận Bình Thạnh cũ), chung cư Nguyễn Thiện Thuật (quận 3 cũ), chung cư 137 Lý Thường Kiệt (Tân Bình cũ), hay khu Ngô Gia Tự (quận 10 cũ), tình trạng tương tự diễn ra tràn lan: ban công bị bịt kín, hành lang thành nơi chứa đồ, dây điện treo la liệt, thậm chí biến lối đi thành chợ tự phát khiến xe chữa cháy không thể tiếp cận.

Sống chung với rủi ro vì... không còn lựa chọn

Nhiều cư dân dù nhận biết nguy cơ nhưng vẫn “bám trụ”. Họ không muốn di dời vì nơi ở cũ gắn với sinh kế, thói quen sinh hoạt, hoặc đơn giản vì chưa được bố trí tái định cư. Một số người còn cho rằng “đã quen rồi”, “kỹ lắm, không dễ cháy đâu”, phản ánh tâm lý chủ quan nguy hiểm, dễ dẫn đến thảm họa.

Bà Trang, cư dân chung cư 137 Lý Thường Kiệt, chia sẻ: “Chúng tôi biết nguy hiểm, biết chung cư này xuống cấp trầm trọng. Nhưng đi nơi khác thì biết làm lại từ đâu, làm sao sống tiếp?”. Tâm lý này không hiếm ở các khu chung cư cũ.

Lời cảnh tỉnh và những việc không thể trì hoãn

Ngay sau vụ cháy cư xá Độc Lập, Chủ tịch UBND TP.HCM Nguyễn Văn Được đã chỉ đạo lập tức tổng kiểm tra các chung cư, cư xá, nhà trọ sâu trong hẻm – nơi có nguy cơ cháy cao và khó tiếp cận khi xảy ra sự cố.

TP cũng được yêu cầu tăng cường tuyên truyền kiến thức PCCC tại cộng đồng, củng cố mô hình tổ chữa cháy liên gia, tổ lưu động và tổ chức diễn tập định kỳ. Cảnh sát PCCC nhấn mạnh: người dân không được tự ý đấu nối điện, phải sử dụng thiết bị rõ nguồn gốc và thường xuyên kiểm tra hệ thống điện tại nhà. Việc cải tạo, xây dựng nhà ở phải đảm bảo đúng quy định PCCC, đặc biệt là lối thoát hiểm.

Không hành động, hậu quả sẽ tái diễn

Vụ cháy tại cư xá Độc Lập là một bi kịch đau lòng, nhưng cũng là hồi chuông cuối cùng để nhìn nhận nghiêm túc về sự an toàn của hàng triệu người đang sống tại các khu chung cư cũ nát. Không thể tiếp tục nhắm mắt làm ngơ, không thể để lý do “quen rồi” che mờ hiểm họa rình rập mỗi ngày.

Sự vào cuộc quyết liệt từ chính quyền, cùng với thay đổi nhận thức từ người dân, mới có thể ngăn chặn những thảm họa tương tự trong tương lai. Đừng để những “điểm chết” tiếp tục tồn tại trong lòng thành phố. Đừng để nỗi đau này lặp lại