Đề xuất mở rộng quyền tự chủ cho doanh nghiệp nhà nước: Cho phép quyết định dự án đầu tư dưới 5.000 tỷ đồng

Đề xuất phân cấp rõ ràng, nâng tính chủ động

Theo nội dung dự thảo, Bộ Tài chính kiến nghị rằng đối với các doanh nghiệp do Nhà nước sở hữu toàn phần, thẩm quyền quyết định đầu tư nên được phân cấp như sau:

• Dự án có tổng vốn đầu tư dưới 5.000 tỷ đồng: Hội đồng thành viên hoặc Chủ tịch công ty được quyền quyết định đầu tư nếu sử dụng nguồn từ Quỹ đầu tư phát triển của doanh nghiệp.

• Từ 5.000 tỷ đồng trở lên: Thủ tướng Chính phủ sẽ là người quyết định chủ trương đầu tư, sau đó cơ quan đại diện chủ sở hữu quyết định đầu tư cụ thể.
  
  

Đề xuất này được đưa ra dựa trên nhu cầu cấp thiết của nhiều tập đoàn, tổng công ty nhà nước trong việc rút ngắn thời gian phê duyệt dự án, tạo điều kiện chủ động hơn trong việc triển khai đầu tư sản xuất – kinh doanh, đặc biệt là trong các lĩnh vực then chốt như năng lượng, dầu khí, cơ khí chế tạo, và hạ tầng chiến lược.

Từ thực tiễn quản lý đầu tư của PVN và EVN

Tham dự hội nghị Thường trực Chính phủ với các DNNN mới đây, ông Lê Ngọc Sơn, Tổng giám đốc Tập đoàn Dầu khí Quốc gia Việt Nam (PVN), đã đề xuất mức trần tự quyết dự án là 5.000 tỷ đồng hoặc 50% vốn điều lệ của doanh nghiệp, đồng thời kiến nghị trao thêm quyền tự chủ trong việc xử lý các tình huống phát sinh trong quá trình triển khai hoạt động tìm kiếm, thăm dò và khai thác dầu khí.
 

Trong khi đó, ông Nguyễn Anh Tuấn, Tổng giám đốc Tập đoàn Điện lực Việt Nam (EVN), nhấn mạnh rằng hầu hết các dự án đầu tư của EVN hiện nay đều có quy mô từ trên 5.000 tỷ đồng trở lên. Việc phải xin chủ trương từ cấp cao khiến quá trình đầu tư bị chậm trễ, làm ảnh hưởng đến tiến độ phát triển hệ thống điện quốc gia – một trong những yếu tố then chốt đảm bảo an ninh năng lượng.

Từ thực tế đó, ông Tuấn kiến nghị Chính phủ xem xét, thiết lập một cơ chế linh hoạt hơn để doanh nghiệp chủ động trong các hoạt động đầu tư, giảm phụ thuộc vào phê duyệt hành chính từ cấp Trung ương.

Cải cách mạnh mẽ cơ chế giám sát và quản lý

Cùng với việc mở rộng quyền quyết định đầu tư, Bộ Tài chính cũng đề xuất thiết lập một hệ thống giám sát đa tầng, gồm ba cấp:

1. Chính phủ;

2. Cơ quan đại diện chủ sở hữu;

3. Cơ chế giám sát nội bộ tại doanh nghiệp.

Việc phân tầng giám sát này nhằm đảm bảo rằng dù doanh nghiệp được trao quyền quyết định đầu tư lớn hơn, nhưng vẫn trong khuôn khổ kiểm soát chặt chẽ, minh bạch và có trách nhiệm giải trình rõ ràng.

Ngoài ra, Bộ Tài chính cũng đề nghị bổ sung các tiêu chí cảnh báo rủi ro mất an toàn tài chính, giúp phát hiện sớm các dấu hiệu suy giảm năng lực tài chính để có giải pháp kịp thời. Cơ chế này sẽ giúp giảm thiểu rủi ro thất thoát vốn nhà nước.

Gỡ bỏ các rào cản liên quan đến đất đai, sử dụng tài sản công

Một thay đổi quan trọng khác trong dự thảo nghị định là việc bỏ yêu cầu phải có phương án sử dụng đất được phê duyệt bởi cơ quan đại diện chủ sở hữu và lấy ý kiến của địa phương. Theo Bộ Tài chính, thay vào đó, doanh nghiệp sẽ tự xây dựng phương án sử dụng nhà, đất sau khi chuyển đổi, với điều kiện không làm thay đổi mục đích sử dụng đất theo quy hoạch. Đây được xem là bước cải cách mạnh mẽ, tạo điều kiện để DNNN chủ động hơn trong tái cơ cấu tài sản và sắp xếp lại nguồn lực.

 

Phù hợp với Luật số 68 – Tăng tốc giải ngân vốn nhà nước

Các đề xuất của Bộ Tài chính được đưa ra trong bối cảnh Luật số 68/2024/QH15 về Quản lý và Đầu tư vốn nhà nước tại doanh nghiệp vừa được Quốc hội thông qua và sẽ có hiệu lực từ ngày 1/8/2025, sớm hơn 5 tháng so với kế hoạch ban đầu. Việc đẩy nhanh hiệu lực thi hành nhằm góp phần giải ngân nhanh các nguồn lực từ khu vực doanh nghiệp nhà nước, phục vụ mục tiêu tăng trưởng GDP cao trong năm nay và cả giai đoạn 2025–2030.

Tăng quyền phải đi đôi với trách nhiệm

Đề xuất nới trần tự quyết đầu tư cho DNNN là một bước đi đúng hướng trong tiến trình cải cách thể chế và cơ cấu lại khu vực kinh tế nhà nước. Tuy nhiên, để tránh tình trạng đầu tư dàn trải, kém hiệu quả, các doanh nghiệp cần nâng cao năng lực quản trị, công khai minh bạch thông tin và tăng cường giám sát nội bộ.

Nếu được thông qua, chính sách này sẽ không chỉ tạo điều kiện cho các doanh nghiệp nhà nước hoạt động linh hoạt hơn mà còn khơi thông dòng vốn đầu tư vào các dự án quy mô lớn, từ đó thúc đẩy sự phát triển bền vững của nền kinh tế.