Khi nào Viện kiểm sát được khởi kiện vụ án dân sự công ích?

Thứ năm - 26/06/2025 04:56

Quốc hội vừa thông qua Nghị quyết về việc thí điểm cho Viện kiểm sát nhân dân (VKSND) khởi kiện vụ án dân sự nhằm bảo vệ quyền lợi cho các nhóm yếu thế hoặc lợi ích công cộng trong trường hợp không có người đứng ra khởi kiện. Nghị quyết này đánh dấu bước tiến quan trọng trong việc chủ động bảo vệ quyền dân sự và lợi ích chung của xã hội.

Những trường hợp VKSND được quyền khởi kiện

Theo Điều 1 Nghị quyết, VKSND có quyền khởi kiện vụ án dân sự công ích trong hai trường hợp:

Pháp luật chưa quy định cơ quan, tổ chức, cá nhân nào có trách nhiệm khởi kiện, dù quyền lợi bị ảnh hưởng.
Pháp luật đã quy định rõ chủ thể có quyền hoặc trách nhiệm khởi kiện, nhưng những chủ thể đó không thực hiện việc khởi kiện.

Tuy nhiên, trước khi khởi kiện, VKS phải gửi thông báo hoặc kiến nghị đến cơ quan, tổ chức, cá nhân có thẩm quyền để đề nghị họ thực hiện quyền khởi kiện theo quy định. Chỉ khi không có phản hồi hoặc không có ai đứng ra khởi kiện thì VKS mới được phép thực hiện quyền khởi kiện thay thế.

OIP (3)

Đặc thù của vụ án dân sự công ích do VKS khởi kiện

Không được hòa giải: Với các vụ án dân sự do VKS khởi kiện để bảo vệ lợi ích công, pháp luật quy định rõ không được tiến hành thủ tục hòa giải như các vụ án dân sự thông thường.
Bị đơn không được phản tố: Trong vụ kiện kiểu này, bị đơn không có quyền đưa ra yêu cầu phản tố lại nguyên đơn (tức VKS).
Các bên liên quan có trách nhiệm phối hợp: Mọi cơ quan, tổ chức, cá nhân có liên quan phải phối hợp với VKS và tòa án trong quá trình giải quyết vụ án, bảo đảm đúng trình tự pháp luật.

Đối tượng được bảo vệ là ai?

Nghị quyết xác định rõ hai mục tiêu bảo vệ:

Nhóm người dễ bị tổn thương, bao gồm:
- Trẻ em
- Người cao tuổi
- Người khuyết tật
- Phụ nữ đang mang thai hoặc nuôi con dưới 36 tháng tuổi
- Người mất năng lực hành vi dân sự hoặc gặp khó khăn trong nhận thức
- Người dân tộc thiểu số cư trú ở vùng kinh tế - xã hội đặc biệt khó khăn
Lợi ích công, gồm các lĩnh vực như:
- Đầu tư công
- Đất đai, tài sản công, tài nguyên
- Môi trường sinh thái
- Di sản văn hóa
- An toàn thực phẩm, dược phẩm
- Bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng

VKS bảo vệ quyền gì?

Trong trường hợp bảo vệ nhóm dễ bị tổn thương, VKS có thể khởi kiện để bảo vệ quyền nhân thân (như danh dự, nhân phẩm, uy tín…) và quyền tài sản (như quyền sở hữu, quyền sử dụng tài sản…).

Lộ trình thực hiện và điều chỉnh

Viện kiểm sát nhân dân tối cao sẽ phối hợp với TAND tối cao và các cơ quan liên quan để hướng dẫn chi tiết thi hành Nghị quyết bằng thông tư liên tịch. Sau thời gian thí điểm, các cơ quan chức năng sẽ tổng kết, đánh giá hiệu quả thực hiện để xem xét điều chỉnh: có thể mở rộng, thu hẹp hoặc bổ sung nội dung phù hợp với thực tiễn.