Thông tư 200/2024: Hướng đi đột phá cho Kế toán Việt Nam – Tăng quyền tự chủ, tiệm cận Chuẩn mực Quốc tế

Các định hướng mới tập trung vào việc nới lỏng các quy định cứng nhắc về hệ thống tài khoản và báo cáo tài chính, cùng với việc bổ sung các nguyên tắc kế toán phức tạp theo thông lệ quốc tế như tài sản sinh học, hợp đồng chung và cấu phần tài chính đáng kể.

1. Tăng Quyền Tự chủ về Tài khoản và Báo cáo Tài chính

Dự thảo Thông tư mới trao quyền tự chủ lớn hơn cho các doanh nghiệp:

•  

  Về Tài khoản Kế toán: DN được quyền bổ sung hoặc sửa đổi các tài khoản kế toán về tên, số hiệu, kết cấu và nội dung hạch toán để phù hợp với đặc thù đơn vị. Tuy nhiên, DN phải ban hành tài liệu hướng dẫn và chịu trách nhiệm trước pháp luật về việc sửa đổi, đảm bảo không làm thay đổi các chỉ tiêu trên Báo cáo tài chính (BCTC).

•  

  Về Báo cáo Tài chính: DN được phép bổ sung hoặc sửa đổi các chỉ tiêu theo hướng chi tiết hơn. DN phải ban hành sổ tay hướng dẫn biểu mẫu, nội dung và phương pháp lập BCTC, đồng thời phải thuyết minh rõ ràng các thay đổi.

2. Bổ sung Nguyên tắc Kế toán Quốc tế (Tiếp cận IFRS)

Thông tư mới đưa vào nhiều nguyên tắc kế toán phức tạp, tiệm cận IFRS, nhằm phản ánh chính xác hơn bản chất giao dịch:

•  

  Phân loại Tài sản và Nợ phải trả: Quy định chi tiết về phân loại Tài sản ngắn hạn và Nợ phải trả ngắn hạn , nhấn mạnh nguyên tắc phân loại theo chu kỳ kinh doanh thông thường. Đặc biệt, nếu vi phạm điều khoản vay dài hạn dẫn đến khoản nợ phải trả theo yêu cầu, phải phân loại là nợ ngắn hạn.

•  

  Kế toán Chứng khoán Kinh doanh: Chi phí mua (môi giới, giao dịch) được hạch toán vào chi phí tài chính trong kỳ. Chứng khoán niêm yết được đánh giá lại theo Giá trị Hợp lý (FV) nếu đáng tin cậy.

•  

  Kế toán Hợp đồng: Bổ sung các tài khoản và nguyên tắc kế toán về Tài sản phát sinh từ hợp đồng (TK 137) và Nợ phải trả phát sinh từ hợp đồng (TK 337). Đây là sự phân biệt quan trọng với Khoản phải thu và Doanh thu nhận trước truyền thống.

•  

  Cấu phần Tài chính Đáng kể: Yêu cầu tách riêng cấu phần tài chính đáng kể khi mua TSCĐ, BĐSĐT thanh toán trả trước hoặc khi hợp đồng với khách hàng có cấu phần tài chính đáng kể.

•  

  Tài sản Sinh học (Tiếp thu IAS 41): Bổ sung TK 215 để phản ánh Tài sản sinh học liên quan đến hoạt động nông nghiệp. Phân loại rõ ràng: Cây lâu năm cho sản phẩm định kỳ và vật nuôi không sử dụng cho nông nghiệp được xếp vào TSCĐ (TK 211) , trong khi sản phẩm thu hoạch và cây trồng ngắn ngày là Tài sản sinh học/Hàng tồn kho.

3. Đột phá về Áp dụng IFRS tại Việt Nam (Thông tư Hướng dẫn IFRS)

Song song với Thông tư thay thế 200, Bộ Tài chính cũng công bố dự thảo Thông tư hướng dẫn thể thức áp dụng IFRS với nhiều điểm then chốt:

•  

  Tự do Lựa chọn: Tất cả các doanh nghiệp có nhu cầu, đủ khả năng đều được tự lựa chọn áp dụng IFRS hoặc VAS để lập BCTC và BCTC hợp nhất (trừ một số đối tượng có điều kiện).

•  

  Giá trị Pháp lý: BCTC được lập theo IFRS là báo cáo pháp lý của đơn vị, được sử dụng để nộp các cơ quan chức năng và công bố ra công chúng, thay vì phải lập thêm BCTC theo VAS.

•  

  Yêu cầu Nghiêm ngặt: DN phải tuân thủ đầy đủ các quy định của Luật Kế toán và phải áp dụng nguyên mẫu tất cả các IFRS có hiệu lực tại thời điểm báo cáo.

•  

  Hiệu lực: Thông tư này dự kiến có hiệu lực thi hành từ ngày 1/1/2026.

Các định hướng mới này hứa hẹn sẽ mang lại sự linh hoạt và minh bạch hóa thông tin tài chính, giúp DN Việt Nam nâng cao khả năng cạnh tranh và hội nhập quốc tế.