Gà lôi trắng: Vì sao IUCN không xếp vào nhóm nguy cấp?

Sách Đỏ IUCN – danh mục toàn cầu về tình trạng bảo tồn các loài động, thực vật – phân loại loài theo 9 bậc, dựa trên tiêu chí về nguy cơ tuyệt chủng như tốc độ suy giảm quần thể, diện tích phân bố và mức độ phân tách quần thể. Các bậc gồm:

• Tuyệt chủng: Không còn cá thể nào tồn tại.

• Tuyệt chủng trong tự nhiên: Chỉ còn tồn tại trong môi trường nuôi nhốt hoặc ngoài phạm vi phân bố gốc.

• Cực kỳ nguy cấp: Nguy cơ tuyệt chủng rất cao, quần thể có thể giảm tới 80% hoặc diện tích phân bố còn khoảng 100 km².

• Nguy cấp: Nguy cơ tuyệt chủng cao nhưng ở mức thấp hơn “Cực kỳ nguy cấp”.

• Sắp nguy cấp: Chưa đến mức nguy cấp nhưng rủi ro vẫn cao.

• Sắp bị đe dọa: Có khả năng đối mặt nguy cơ tuyệt chủng trong tương lai gần.

• Ít quan tâm: Loài phổ biến, chưa có dấu hiệu suy giảm đáng kể.

• Thiếu dữ liệu: Chưa đủ thông tin để đánh giá.

Theo Sách Đỏ IUCN, gà lôi trắng (Lophura nycthemera) hiện được xếp ở bậc Ít quan tâm, nghĩa là không bị coi là loài có nguy cơ tuyệt chủng trong tương lai gần.

Bên cạnh Sách Đỏ, Công ước CITES – hiệp ước quốc tế điều chỉnh buôn bán các loài động, thực vật hoang dã nguy cấp – cũng là cơ sở pháp lý quan trọng. CITES chia loài vào ba phụ lục:

• Phụ lục I: Loài bị đe dọa tuyệt chủng, cấm buôn bán thương mại (ví dụ: hổ, tê tê), chỉ ngoại lệ cho mục đích đặc biệt như nghiên cứu.

• Phụ lục II: Chưa nguy cấp nhưng cần quản lý chặt để tránh khai thác quá mức; cho phép buôn bán nếu có giấy phép xuất khẩu hợp pháp.

• Phụ lục III: Do một quốc gia đề xuất để các nước khác hỗ trợ kiểm soát buôn bán.

Gà lôi trắng không nằm trong bất kỳ phụ lục nào của CITES, nên hoạt động buôn bán quốc tế về loài này không bị công ước kiểm soát, trừ khi từng quốc gia thành viên ban hành quy định riêng nghiêm ngặt hơn theo Điều XIV.

Mặc dù CITES không cấm nuôi nhốt hay nhân giống, công ước khuyến cáo các nước thành viên cần bảo đảm hoạt động này không gây tác động xấu đến quần thể hoang dã, đặc biệt tránh nguy cơ lai tạp hoặc làm mất nguồn gen thuần chủng.