Thách thức lớn khi chuyển đổi quản lý viên chức theo vị trí việc làm

Dự án Luật Viên chức (sửa đổi) đang được Quốc hội thảo luận tại Kỳ họp thứ 10, hứa hẹn một cuộc cách mạng trong phương thức tuyển dụng, sử dụng và quản lý viên chức, lấy vị trí việc làm làm trọng tâm thay vì chức danh nghề nghiệp truyền thống.

Theo nội dung dự thảo, công tác tuyển dụng, bố trí viên chức sẽ dựa trên yêu cầu của vị trí công việc và hiệu quả thực hiện nhiệm vụ thực tế. Đáng chú ý, nếu Luật được thông qua, việc thi hoặc xét thăng hạng chức danh nghề nghiệp sẽ bị bãi bỏ. Đây được xem là "cú hích" quan trọng nhằm nâng cao hiệu quả hoạt động của nền công vụ và khắc phục tình trạng "viên chức suốt đời" thiếu động lực.

Vị trí việc làm: Nền tảng còn thiếu

Đại biểu Đỗ Đức Hiển (đoàn TP.HCM) nhận định, việc chuyển đổi sang quản lý theo vị trí việc làm là một điểm cải cách hết sức quan trọng. Tuy nhiên, ông cũng thẳng thắn chỉ ra một yêu cầu rất lớn và đầy thách thức: đó là việc xây dựng các vị trí việc làm cụ thể cho viên chức trên mọi lĩnh vực, từ trung ương đến địa phương.

Bên cạnh đó, đại biểu Hiển cũng đề nghị Ban soạn thảo Luật Viên chức (sửa đổi) và các Luật liên quan như Luật Giáo dục, Luật Luật sư cần phối hợp chặt chẽ để rà soát, đảm bảo tính thống nhất, tránh phát sinh vướng mắc trong quá trình áp dụng. Ông dẫn chứng sự lúng túng hiện tại trong việc xác định thẩm quyền tuyển dụng giáo viên giữa quy định của Luật Nhà giáo và dự thảo Luật Viên chức.

Tiền lương và lộ trình thăng tiến: Vấn đề cốt lõi

Góp ý thêm về cải cách, PGS. TS Lê Minh Thông, nguyên Phó Chủ nhiệm Ủy ban Pháp luật của Quốc hội, cho rằng việc cải cách chế độ viên chức theo vị trí việc làm sẽ trở nên "nửa vời" nếu không giải quyết được vấn đề nền tảng là hệ thống tiền lương và lộ trình thăng tiến tương ứng.

Ông phân tích, bản chất của quản trị theo vị trí việc làm là trả lương dựa trên giá trị công việc (mức độ phức tạp, yêu cầu năng lực). Nếu dự thảo Luật không đề cập đến cơ chế lương mới, các đơn vị sẽ phải đối mặt với sự phi lý: xác định vị trí việc làm mới nhưng vẫn phải áp dụng hệ thống lương ngạch, bậc, thâm niên cũ.

"Một chuyên gia trẻ tài năng được tuyển dụng vào một vị trí việc làm yêu cầu rất cao nhưng có thể chỉ nhận mức lương khởi điểm thấp hơn một viên chức lâu năm làm công việc đơn giản hơn nhiều. Đây là một sự phi lý, triệt tiêu hoàn toàn ý nghĩa của cải cách," ông Thông nhấn mạnh.

Để giải quyết triệt để, ông Thông đề xuất:

1. Luật cần khẳng định rõ ràng tiền lương của viên chức phải dựa trên mức độ phức tạp của vị trí việc làm và hiệu quả công việc.

2. Bãi bỏ thi thăng hạng hình thức, tích hợp "thăng hạng" vào quá trình bổ nhiệm vị trí việc làm hạng cao (hạng I, II) thông qua thi tuyển cạnh tranh công khai.

3. Chính phủ cần xây dựng các bảng lương mới gắn mỗi vị trí việc làm với một dải lương cụ thể.

Mở rộng quyền làm việc ngoài giờ và tính đồng bộ pháp luật

Ngoài ra, đại biểu Hiển cũng đề xuất nghiên cứu kỹ lưỡng về việc cho phép viên chức ký hợp đồng lao động hoặc thực hiện hoạt động nghề nghiệp, kinh doanh bên ngoài, nhằm tận dụng trí tuệ của đội ngũ này phục vụ người dân.

Đặc biệt, ông kiến nghị cần sớm nghiên cứu sửa đổi Luật Luật sư để mở cơ chế cho phép các viên chức là giảng viên luật có thể hành nghề luật sư với tư cách cá nhân, không nhất thiết phải ký hợp đồng với công ty luật, nhằm đảm bảo sự đồng bộ và thống nhất giữa các luật, theo tinh thần của Nghị quyết 66 của Bộ Chính trị.