Bộ Tài chính đề xuất thu thuế ngay khi chia cổ tức hoặc thưởng bằng cổ phiếu: "Thu thuế hai lần" có thật sự hợp lý?

🔍 1. Gốc rễ của đề xuất

Bộ Tài chính đang lấy ý kiến cho dự thảo sửa đổi Nghị định 126 (về thi hành Luật Quản lý thuế), trong đó có kế hoạch:

• Khấu trừ và thu thuế ngay khi cổ đông nhận cổ tức hoặc thưởng bằng cổ phiếu, thay vì chờ đến khi bán ra.
  

Mục tiêu là xác định và thu đúng, thu đủ ngay khi phát sinh quyền lợi chứng khoán, thay vì để kéo dài đến lúc giao dịch bán.

🧩 2. Vì sao nhà đầu tư lo ngại "thuế hai lần"?

• Không có tiền mặt: Khi nhận cổ tức bằng cổ phiếu, nhà đầu tư không thu được tiền ngay mà phải nộp thuế — như kiểu "trả trước thuế mà chưa có tiền".

• Giá trị không tăng: Ví dụ nhận cổ phiếu 1:1, nhưng giá điều chỉnh giảm (giả sử từ 24.000 xuống 12.000 đồng), nghĩa là tổng tài sản không thay đổi nhưng vẫn phải nộp thuế trên cổ phiếu mới.

• Giá biến động: Cổ phiếu chốt quyền thường bị phong tỏa và chỉ giao dịch sau vài ngày hay vài tuần. Nếu giá giảm trong thời gian đó, nhà đầu tư có thể bị thiệt – nộp thuế theo giá cao nhưng bán theo giá thấp.

• Thiếu thanh khoản: Giới đầu tư dài hạn lo rằng phải bán bớt cổ phiếu để có tiền nộp thuế, ảnh hưởng đến chiến lược lâu dài, thậm chí gây bán tháo trước ngày chốt quyền.

📉 3. Các chuyên gia phân tích ra sao?

• Ông Bùi Nguyên Khoa (BIDV Securities) cho rằng: Việc nhận cổ tức bằng cổ phiếu không làm tăng giá trị tài sản thực, chỉ làm dàn trải vốn. Nếu thu thuế ngay, nhà đầu tư chưa được thực lợi nào.

• Ông Tạ Quốc Đương (FIDT) lý giải: Thuế thu nhập doanh nghiệp đánh trên lợi nhuận doanh nghiệp, còn thuế thu nhập cá nhân đánh trên lợi tức nhà đầu tư từ đầu tư vốn — hai mức đánh thuế khác nhau, không phải "thuế chồng thuế".

💬 4. Nhà đầu tư và doanh nghiệp phản đối ra sao?

• Nhà đầu tư dài hạn như chị Nguyễn Ngọc (Hà Nội) lo lắng: “Nếu vẫn chưa có tiền thu về mà vẫn phải nộp thuế, chiến lược đầu tư dài hạn khó thực hiện.”

• Anh Văn Cường chia sẻ thêm: “Cổ tức bằng chứng khoán thường chưa giao ngay — nếu giá sau đó giảm, tuột giá, mình có phải chịu thêm thiệt thòi?”

• Doanh nghiệp cũng lo: Nếu không có sẵn tiền mặt để nộp thay để khấu trừ thuế, phải bán bớt cổ phiếu hoặc cắt giảm cổ tức thực trao cho cổ đông (trả 1.000 thì chỉ còn 950).

📊 5. Bộ Tài chính phản hồi như thế nào?

• Tính từ 2016–2024: Nhà nước chỉ thu được hơn 1.318 tỉ đồng tiền thuế từ cổ tức cổ phiếu, trong khi tổng cổ phiếu chia ra lên tới 34,84 tỉ cổ phiếu — nếu tính theo mệnh giá, số thuế phải là hơn 17.420 tỉ đồng.

• Tham khảo quốc tế: Các nước như Thái Lan, Ấn Độ cũng thu thuế ngay khi cổ tức được chia.

• Mục tiêu chính: Tăng nguồn thu ngân sách, tránh thất thu, thu đúng và kịp thời – đặc biệt khi chứng khoán thưởng bị trì hoãn nhận vốn.

Bộ Tài chính cũng thừa nhận: Việc này sẽ điều chỉnh dòng tiền của nhà đầu tư, nhưng việc “thu đúng lúc” được xem là cần thiết để đảm bảo công bằng và minh bạch trong chính sách thuế.

✅ Kết luận

• Đề xuất thu thuế khi chia cổ tức bằng cổ phiếu không phải là “đánh thuế hai lần” mà là áp dụng mô hình thu ở hai giai đoạn: lợi nhuận doanh nghiệp và lợi tức cá nhân.

• Tuy nhiên, cộng đồng nhà đầu tư dài hạn và doanh nghiệp lo rằng mức thuế này có thể gây áp lực dòng tiền, thậm chí ảnh hưởng tâm lý bán cùng ngày chốt quyền.

• Mục tiêu của chính sách là tăng thu ngân sách và giảm thất thu, song cần thiết đánh giá kỹ tác động, đặc biệt về khả năng thanh khoản của cổ đông.