Ly Hôn Đơn Phương: Khái Niệm, Điều Kiện và Quy Trình Giải Quyết Theo Pháp Luật Việt Nam

Thứ năm - 12/06/2025 04:02

Trong cuộc sống hôn nhân, không phải lúc nào mọi thứ cũng diễn ra êm đềm. Khi mâu thuẫn lên đến đỉnh điểm và không thể hàn gắn, việc chấm dứt quan hệ hôn nhân là điều không tránh khỏi. Trong nhiều trường hợp, một bên vợ hoặc chồng muốn ly hôn nhưng bên kia lại không đồng ý hoặc cố tình trốn tránh. Khi đó, hình thức ly hôn đơn phương (hay còn gọi là ly hôn theo yêu cầu của một bên) trở thành giải pháp pháp lý để một trong hai bên chấm dứt quan hệ vợ chồng.

Ly hôn đơn phương là một thủ tục pháp lý phức tạp hơn so với ly hôn thuận tình, bởi nó đòi hỏi Tòa án phải xem xét, đánh giá các căn cứ và bằng chứng để đưa ra phán quyết. Việc hiểu rõ khái niệm, điều kiện và quy trình pháp lý là vô cùng cần thiết để bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của mình.

thu tuc ly hon nnn 2023

Ly Hôn Đơn Phương Là Gì?

Ly hôn đơn phương là trường hợp mà chỉ một bên vợ hoặc chồng gửi đơn yêu cầu Tòa án giải quyết việc ly hôn, trong khi bên còn lại không đồng ý hoặc không có mặt tại phiên tòa. Khác với ly hôn thuận tình (cả hai vợ chồng cùng đồng ý ly hôn và giải quyết các vấn đề chung), ly hôn đơn phương diễn ra khi có sự không đồng thuận, mâu thuẫn trầm trọng, hoặc một bên vi phạm nghiêm trọng quyền và nghĩa vụ vợ chồng.

Mục đích cuối cùng của thủ tục này là để Tòa án xem xét và quyết định chấm dứt quan hệ hôn nhân bằng bản án hoặc quyết định có hiệu lực pháp luật.

Cơ Sở Pháp Lý và Điều Kiện Yêu Cầu Ly Hôn Đơn Phương

Việc Tòa án chấp nhận yêu cầu ly hôn đơn phương phải dựa trên các căn cứ pháp lý được quy định rõ ràng trong Luật Hôn nhân và Gia đình năm 2014, đặc biệt là Điều 56 của Luật này.

Theo đó, Tòa án sẽ giải quyết cho ly hôn nếu có căn cứ về việc:

Hôn nhân lâm vào tình trạng trầm trọng, đời sống chung không thể kéo dài, mục đích của hôn nhân không đạt được: Đây là căn cứ phổ biến nhất, được cụ thể hóa bằng các dấu hiệu như:
- Không có tình nghĩa vợ chồng: Vợ, chồng không còn yêu thương, quý trọng, chăm sóc, giúp đỡ nhau; sống ly thân, bỏ mặc nhau hoàn toàn.
- Có hành vi bạo lực gia đình: Một bên vợ hoặc chồng có hành vi bạo lực (về thể chất, tinh thần, kinh tế...) gây tổn hại nghiêm trọng đến tính mạng, sức khỏe, danh dự, nhân phẩm của người kia.
- Vi phạm nghiêm trọng quyền, nghĩa vụ của vợ, chồng: Ví dụ như ngoại tình, phá tán tài sản gia đình, không thực hiện nghĩa vụ cấp dưỡng, giáo dục con cái, hoặc các vi phạm khác dẫn đến xâm phạm nghiêm trọng đến quyền, lợi ích hợp pháp của người kia.
Vợ hoặc chồng bị Tòa án tuyên bố mất tích: Trong trường hợp này, bên còn lại có quyền yêu cầu Tòa án giải quyết ly hôn.
Một bên vợ hoặc chồng do bị bệnh tâm thần hoặc mắc bệnh khác mà không thể nhận thức, làm chủ được hành vi của mình, đồng thời là nạn nhân của bạo lực gia đình do chồng, vợ của họ gây ra làm ảnh hưởng nghiêm trọng đến tính mạng, sức khỏe, tinh thần: Trường hợp này đặc biệt, và cha, mẹ, hoặc người thân thích khác của người bị bệnh có quyền yêu cầu Tòa án giải quyết ly hôn để bảo vệ người đó.

Lưu ý quan trọng về quyền yêu cầu ly hôn của chồng: Theo Khoản 3 Điều 51 Luật Hôn nhân và Gia đình 2014, chồng không có quyền yêu cầu ly hôn trong trường hợp vợ đang có thai, sinh con hoặc đang nuôi con dưới 12 tháng tuổi. Quy định này nhằm bảo vệ quyền lợi của phụ nữ và trẻ em trong giai đoạn nhạy cảm.

Thẩm Quyền Giải Quyết Vụ Án Ly Hôn Đơn Phương

Thẩm quyền giải quyết ly hôn đơn phương thuộc về Tòa án nhân dân cấp huyện nơi bị đơn (người bị yêu cầu ly hôn) cư trú hoặc làm việc. Đây là quy định tại Điều 35 và Điều 39 Bộ luật Tố tụng Dân sự năm 2015.

Trong trường hợp vụ án ly hôn có yếu tố nước ngoài (ví dụ: một bên là người nước ngoài, hoặc tài sản ở nước ngoài), thẩm quyền giải quyết sẽ thuộc về Tòa án nhân dân cấp tỉnh.

Hồ Sơ Yêu Cầu Ly Hôn Đơn Phương

Để nộp đơn yêu cầu ly hôn đơn phương, người nộp đơn (nguyên đơn) cần chuẩn bị một bộ hồ sơ đầy đủ và chính xác bao gồm:

Đơn xin ly hôn đơn phương: Phải được soạn thảo theo mẫu quy định của Tòa án, trong đó trình bày rõ ràng lý do xin ly hôn, tình trạng mâu thuẫn, thông tin về con chung, tài sản chung và nợ chung (nếu có yêu cầu giải quyết).
Bản chính Giấy chứng nhận đăng ký kết hôn: Đây là tài liệu bắt buộc để chứng minh quan hệ hôn nhân. Nếu mất bản chính, cần xin cấp bản sao trích lục tại cơ quan hộ tịch nơi đã đăng ký kết hôn.
Bản sao công chứng Căn cước công dân/Hộ chiếu: Của cả vợ và chồng.
Bản sao công chứng Giấy khai sinh của các con chung: Nếu có con chung và có yêu cầu giải quyết việc nuôi con.
Các tài liệu, chứng cứ chứng minh tài sản chung (nếu có yêu cầu phân chia tài sản): Gồm bản sao công chứng Giấy chứng nhận quyền sử dụng đất, Giấy chứng nhận quyền sở hữu nhà ở, Giấy đăng ký xe, sổ tiết kiệm, hợp đồng vay nợ, hoặc các giấy tờ khác liên quan đến tài sản, nợ chung.
Tài liệu, chứng cứ chứng minh các căn cứ ly hôn: Đây là phần quan trọng nhất đối với ly hôn đơn phương. Nguyên đơn cần thu thập và nộp các bằng chứng như:
- Biên bản hòa giải ở cơ sở không thành.
- Chứng cứ về bạo lực gia đình (ảnh, video, bản tường trình, giấy xác nhận của cơ quan công an, bệnh viện...).
- Tin nhắn, ghi âm, hình ảnh chứng minh ngoại tình (nếu có).
- Giấy xác nhận ly thân, bỏ mặc, không thực hiện nghĩa vụ.
- Các tài liệu khác thể hiện mâu thuẫn trầm trọng, không thể kéo dài hôn nhân.

Trình Tự, Thủ Tục Giải Quyết Tại Tòa Án

Quy trình giải quyết ly hôn đơn phương tại Tòa án thường trải qua các bước chính sau

Bước 1: Nộp hồ sơ và Thụ lý vụ án
- Nguyên đơn nộp hồ sơ đầy đủ đến Tòa án có thẩm quyền (nơi bị đơn cư trú/làm việc).
- Trong vòng 05 ngày làm việc kể từ ngày nhận đơn, Tòa án sẽ xem xét tính hợp lệ của hồ sơ.
- Nếu hồ sơ hợp lệ và đủ điều kiện, Tòa án sẽ thông báo cho nguyên đơn nộp tiền tạm ứng án phí. Sau khi nguyên đơn nộp biên lai thu tiền tạm ứng án phí, Tòa án sẽ ra thông báo thụ lý vụ án.
Bước 2: Hòa giải và Chuẩn bị xét xử
- Đây là giai đoạn quan trọng nhất, Tòa án sẽ tiến hành hòa giải để các bên tự nguyện thỏa thuận về việc chấm dứt hôn nhân, quyền nuôi con, phân chia tài sản và nợ chung.
- Nếu hòa giải thành: Tòa án sẽ lập biên bản hòa giải thành và ra Quyết định công nhận sự thuận tình ly hôn.
- Nếu hòa giải không thành: Tòa án sẽ tiếp tục quá trình chuẩn bị xét xử. Trong giai đoạn này, Tòa án sẽ thu thập chứng cứ, yêu cầu các bên cung cấp thêm tài liệu, tiến hành xác minh nếu cần. Các bên cũng có quyền trình bày ý kiến, tranh luận và đưa ra chứng cứ của mình.
Bước 3: Mở phiên tòa sơ thẩm
- Sau giai đoạn chuẩn bị xét xử và hòa giải không thành, Tòa án sẽ ra quyết định đưa vụ án ra xét xử và mở phiên tòa sơ thẩm.
- Tại phiên tòa, các bên trình bày lại yêu cầu, ý kiến, bằng chứng và tranh luận. Tòa án sẽ xem xét toàn bộ tài liệu, chứng cứ và lời khai để đưa ra phán quyết.
Bước 4: Ra bản án/Quyết định
- Kết thúc phiên tòa, Tòa án sẽ ra bản án hoặc quyết định về việc chấm dứt quan hệ hôn nhân, giải quyết quyền nuôi con, nghĩa vụ cấp dưỡng, phân chia tài sản và nợ chung.
- Bản án có hiệu lực pháp luật sau thời hạn kháng cáo, kháng nghị (15 ngày kể từ ngày tuyên án, hoặc từ ngày nhận được bản án hợp lệ nếu vắng mặt tại phiên tòa) mà không có kháng cáo, kháng nghị.

Giải Quyết Các Vấn Đề Phát Sinh Sau Ly Hôn Đơn Phương

Ngoài việc chấm dứt quan hệ hôn nhân, Tòa án còn giải quyết các vấn đề liên quan phát sinh từ cuộc hôn nhân:

Về con cái: Tòa án sẽ quyết định ai là người trực tiếp nuôi con (chú trọng quyền lợi mọi mặt của con), và nghĩa vụ cấp dưỡng cho con. Mức cấp dưỡng sẽ được Tòa án xem xét dựa trên thu nhập, khả năng của người cấp dưỡng và nhu cầu của con.
Về tài sản chung: Tài sản chung của vợ chồng sẽ được chia theo nguyên tắc thỏa thuận; nếu không thỏa thuận được, Tòa án sẽ chia theo nguyên tắc bình đẳng, có tính đến công sức đóng góp của mỗi bên, hoàn cảnh của gia đình, lỗi của mỗi bên (nếu có) và quyền lợi của con cái.
Về nợ chung: Các khoản nợ chung của vợ chồng sẽ được giải quyết dựa trên thỏa thuận hoặc quyết định của Tòa án, phân chia trách nhiệm trả nợ cho mỗi bên.

Những Lưu Ý Quan Trọng Khi Thực Hiện Ly Hôn Đơn Phương

Gánh nặng chứng minh: Trong ly hôn đơn phương, nguyên đơn có nghĩa vụ phải chứng minh được tình trạng mâu thuẫn trầm trọng, bạo lực gia đình hoặc các vi phạm khác là căn cứ để Tòa án chấp nhận ly hôn. Việc thu thập chứng cứ là yếu tố then chốt quyết định thành công của vụ án.
Thời gian giải quyết: Ly hôn đơn phương thường mất nhiều thời gian hơn so với ly hôn thuận tình, có thể kéo dài từ vài tháng đến hơn một năm tùy thuộc vào tính chất phức tạp của vụ án (có tranh chấp tài sản, con cái, yếu tố nước ngoài...) và sự hợp tác của bị đơn.
Tác động tâm lý: Quá trình ly hôn đơn phương có thể gây ra áp lực tâm lý lớn cho cả hai bên, đặc biệt là khi có tranh chấp về con cái.
Chi phí: Ngoài án phí, có thể phát sinh các chi phí khác liên quan đến việc thu thập chứng cứ, định giá tài sản, hoặc thuê luật sư.
Vai trò của luật sư: Do tính chất phức tạp và cần bằng chứng, việc tham vấn và ủy quyền cho luật sư chuyên về hôn nhân gia đình là vô cùng cần thiết. Luật sư sẽ giúp bạn chuẩn bị hồ sơ đầy đủ, tư vấn về căn cứ pháp lý, thu thập chứng cứ, đại diện tại Tòa án, và bảo vệ quyền lợi tốt nhất cho bạn.

Ly hôn đơn phương là một quyết định lớn với nhiều hệ lụy pháp lý và cá nhân. Việc hiểu rõ các quy định, chuẩn bị kỹ lưỡng và tìm kiếm sự hỗ trợ pháp lý chuyên nghiệp sẽ giúp bạn vượt qua giai đoạn này một cách hiệu quả và bảo vệ được quyền lợi hợp pháp của mình.