VKSND Tối cao được đề xuất 'trao quyền đặc biệt' giám sát tố tụng trong tình trạng khẩn cấp

Tại phiên thảo luận về dự thảo Luật Tình trạng khẩn cấp chiều 27-10, quy định về việc thủ trưởng các cơ quan tiến hành tố tụng được rút ngắn hoặc kéo dài thời hạn, thủ tục tố tụng (khoản 2, Điều 6) đã trở thành tâm điểm tranh luận.

'Van khóa an toàn' cho quyền công dân

Đại biểu Huỳnh Thị Phúc (Đoàn TP.HCM) bày tỏ quan điểm lo ngại sâu sắc. Bà nhấn mạnh, dù chỉ là "vài từ" nhưng quy định này đã chạm đến cốt lõi của các nguyên tắc tố tụng hình sự, vốn đang được Bộ luật Tố tụng hình sự quy định rất chặt chẽ về thời hạn tạm giữ, tạm giam, truy tố, xét xử.

Việc không có giới hạn định lượng, không điều kiện áp dụng và thiếu cơ chế giám sát có thể dẫn đến nhiều hệ quả tiêu cực: giam giữ kéo dài, xét xử chậm trễ, ảnh hưởng nghiêm trọng đến quyền tự do của công dân, hoặc ngược lại, rút ngắn thủ tục khiến quyền bào chữa và tranh tụng dễ bị vô hiệu hóa.

Để khắc phục, đại biểu Phúc kiến nghị: giới hạn việc rút ngắn, kéo dài không quá 1/3 thời hạn luật định, chỉ được áp dụng trong thời gian lệnh khẩn cấp có hiệu lực, và phải ghi rõ nội dung, lý do bằng văn bản. Đặc biệt, VKSND cấp trên trực tiếp phải kiểm sát tính hợp pháp của quyết định này.

Đề xuất cơ chế giám sát đặc biệt

Đại biểu Huỳnh Thị Phúc lập luận rằng, nếu Cơ quan điều tra, VKSND và TAND đều được nới lỏng quy trình tố tụng, toàn bộ cơ chế kiểm soát chéo hiện hành có thể bị "vô hiệu hóa" và phát sinh rủi ro.

Chính vì thế, bà đề nghị Quốc hội xem xét thiết lập cơ chế giám sát đặc biệt của VKSND Tối cao.

Theo đó, VKSND Tối cao cần được trao quyền kiểm tra đột xuất, yêu cầu đình chỉ các biện pháp tố tụng đặc biệt nếu phát hiện dấu hiệu vi phạm. Đồng thời, cơ quan này cần có trách nhiệm định kỳ công khai báo cáo Quốc hội về việc áp dụng tố tụng trong tình trạng khẩn cấp.

Cùng góp ý, Phó Chủ nhiệm Ủy ban Pháp luật và Tư pháp Nguyễn Thị Thủy (Đoàn Thái Nguyên) bày tỏ đồng tình với việc cần có quy định riêng về thủ tục tố tụng trong tình trạng khẩn cấp và cho phép kéo dài thời hạn.

Tuy nhiên, bà đề nghị chỉ nên cho phép kéo dài thời hạn, còn việc rút ngắn hay kéo dài thủ tục tố tụng cần được cân nhắc. Bà Thủy lo ngại quy định như dự thảo có thể dẫn đến cách hiểu sai lệch, chẳng hạn như "bỏ bớt thủ tục tranh tụng" tại phiên tòa, làm giảm tính dân chủ, khách quan trong giải quyết vụ án. Bà nhấn mạnh, điều tra viên, kiểm sát viên, thẩm phán cần đánh giá tiến trình cụ thể của vụ án để thực hiện tố tụng một cách phù hợp nhất.