Nghị định 172/2025/NĐ-CP: Siết chặt thời hạn và quy định về xử lý kỷ luật cán bộ, công chức theo hướng minh bạch, nghiêm khắc, phù hợp thực tiễn

Nghị định mới không chỉ làm rõ các hình thức kỷ luật áp dụng với cán bộ, công chức, mà còn rút ngắn thời hạn xử lý kỷ luật, siết chặt các quy trình, đồng thời bổ sung nhiều quy định về trách nhiệm của cá nhân, cơ quan trong quá trình xử lý vi phạm.

Bỏ hai hình thức cũ, giữ lại 4 hình thức kỷ luật phù hợp với Luật Cán bộ, công chức

Một điểm nổi bật của Nghị định 172 là việc loại bỏ hai hình thức kỷ luật: giáng chức và hạ bậc lương, vốn tồn tại trong thời gian dài nhưng gây ra không ít tranh cãi về tính công bằng và khả năng răn đe. Thay vào đó, nghị định chỉ giữ lại 4 hình thức kỷ luật chính, phân biệt áp dụng riêng đối với cán bộ và công chức.

Đối với cán bộ (người giữ chức vụ thông qua bầu cử, phê chuẩn, bổ nhiệm hoặc chỉ định):

1. Khiển trách

2. Cảnh cáo

3. Cách chức (chỉ áp dụng với cán bộ giữ chức vụ)

4. Bãi nhiệm

Đối với công chức (người làm việc trong các cơ quan nhà nước theo chế độ bổ nhiệm):

1. Khiển trách

2. Cảnh cáo

3. Cách chức (áp dụng đối với công chức lãnh đạo, quản lý)

4. Buộc thôi việc

Việc tinh giản các hình thức này giúp làm rõ tính chất, mức độ xử lý, đảm bảo tính nghiêm minh và minh bạch trong hoạt động công vụ, đồng thời tránh chồng chéo, mâu thuẫn với Luật Cán bộ, công chức đã sửa đổi.

Nội dung cụ thể từng hình thức kỷ luật

1. Khiển trách – Hình thức nhẹ nhất

Áp dụng với cán bộ, công chức vi phạm lần đầu, gây hậu quả ít nghiêm trọng, chẳng hạn như:

• Không thực hiện đúng nghĩa vụ cán bộ, công chức;

• Vi phạm quy chế cơ quan, nội quy công sở;

• Giao tiếp, ứng xử không đúng mực với người dân;

• Có hành vi sai phạm trong công tác chuyên môn nhưng chưa gây thiệt hại rõ rệt.

2. Cảnh cáo – Tăng mức độ nghiêm khắc

Áp dụng trong các trường hợp:

• Tái phạm lỗi đã từng bị khiển trách;

• Hoặc vi phạm lần đầu nhưng gây hậu quả nghiêm trọng;

• Đối với cán bộ lãnh đạo: Không hoàn thành nhiệm vụ quản lý, để xảy ra sai phạm trong lĩnh vực phụ trách.

3. Cách chức

Được áp dụng khi:

• Cán bộ, công chức giữ chức vụ lãnh đạo tái phạm lỗi đã bị cảnh cáo;

• Có hành vi vi phạm nghiêm trọng nhưng chưa đến mức buộc thôi việc;

• Sử dụng giấy tờ không hợp pháp để được bầu, phê chuẩn, bổ nhiệm vào chức vụ lãnh đạo.

4. Buộc thôi việc / Bãi nhiệm

• Dành cho những hành vi vi phạm đặc biệt nghiêm trọng;

• Không có thái độ sửa chữa, không chủ động khắc phục hậu quả;

• Có hành vi gian lận hồ sơ, dùng văn bằng, chứng chỉ giả, hoặc nghiện ma túy (phải có xác nhận của cơ sở y tế/cơ quan chức năng);

• Cán bộ bị bãi nhiệm khi vi phạm pháp luật về bầu cử, tổ chức chính quyền địa phương hoặc các quy định của Đảng, pháp luật khác có liên quan.

Siết chặt thời hạn xử lý kỷ luật: Rút ngắn nhưng vẫn đảm bảo tính chính xác

Một trong những điểm mới, quan trọng của Nghị định 172 là quy định rõ thời hạn xử lý kỷ luật, nhằm tránh tình trạng dây dưa, né tránh trách nhiệm trong xử lý sai phạm cán bộ, công chức – điều từng gây bức xúc trong dư luận.

Cụ thể:

• Thời hạn xử lý kỷ luật tối đa là 90 ngày kể từ thời điểm phát hiện vi phạm;

• Trường hợp đặc biệt, vụ việc có tình tiết phức tạp, cần thanh tra, kiểm tra thêm, thời hạn được phép kéo dài nhưng không vượt quá 150 ngày;

• Sau khi có kết luận kỷ luật của Đảng (nếu có), trong vòng 30 ngày, cơ quan có thẩm quyền phải thực hiện xử lý kỷ luật về hành chính;

• Nếu cơ quan có thẩm quyền không ra quyết định kỷ luật đúng thời hạn, sẽ phải chịu trách nhiệm trước pháp luật và vẫn phải ban hành quyết định kỷ luật nếu vi phạm vẫn còn trong thời hiệu.

Đây là thay đổi lớn nhằm đảm bảo tính công khai – minh bạch – kịp thời trong công tác cán bộ.

Các tình huống được loại trừ, miễn kỷ luật hoặc áp dụng tình tiết giảm nhẹ

Bên cạnh các quy định cứng về xử lý kỷ luật, Nghị định cũng quy định rõ các trường hợp chưa xem xét, miễn hoặc giảm nhẹ hình thức xử lý, như:

• Người vi phạm đang trong thời gian điều trị bệnh hiểm nghèo, có xác nhận y tế;

• Có lý do khách quan dẫn đến sai sót (thiên tai, hỏa hoạn, sự cố ngoài ý muốn…);

• Chủ động khắc phục hậu quả, báo cáo trung thực, hợp tác tốt trong điều tra;

• Có thành tích trong công tác, được khen thưởng, hoặc có đóng góp nổi bật cho cộng đồng.

Ngược lại, nếu người vi phạm che giấu sai phạm, cố tình gây khó khăn cho việc điều tra, hoặc lôi kéo, đổ lỗi cho người khác, không hợp tác, sẽ bị xem xét tăng nặng hình thức xử lý.

Nâng cao trách nhiệm cá nhân, phòng ngừa sai phạm từ gốc

Một điểm quan trọng của Nghị định 172 là không chỉ tập trung vào xử lý hậu quả, mà còn hướng tới việc nâng cao ý thức tự giác, phòng ngừa sai phạm từ gốc. Đặc biệt nhấn mạnh vai trò của người đứng đầu cơ quan, đơn vị trong việc phát hiện, ngăn ngừa và chịu trách nhiệm liên đới nếu để xảy ra vi phạm nghiêm trọng trong đơn vị mình quản lý.

Nghị định cũng làm rõ trách nhiệm của tổ chức Đảng, tổ chức công đoàn, ban thanh tra nhân dân trong việc giám sát công tác kỷ luật cán bộ, công chức.
 

Nghị định 172/2025/NĐ-CP là một bước tiến mới trong việc nâng cao tính nghiêm minh, công bằng và hiệu lực của kỷ luật công vụ, tạo nền tảng cho việc xây dựng đội ngũ cán bộ, công chức kỷ cương – liêm chính – chuyên nghiệp – trách nhiệm.

Việc rút gọn hình thức kỷ luật, siết chặt thời hạn xử lý, bổ sung trách nhiệm người đứng đầu và cơ chế giám sát kỷ luật sẽ góp phần loại bỏ tình trạng “nhẹ tay”, “chạy tội” hoặc “chờ quên lãng”, từng tồn tại dai dẳng trong hệ thống quản lý công.

Đồng thời, đây cũng là lời cảnh tỉnh rõ ràng đối với những ai có tư tưởng vi phạm kỷ luật công vụ, đạo đức nghề nghiệp. Bởi khi luật đã rõ, chế tài đã minh bạch, mọi vi phạm đều không thể đứng ngoài vòng pháp luật.