Hoàn thiện khuôn khổ pháp lý về tương trợ tư pháp hình sự: Bước tiến quan trọng trong hội nhập pháp luật quốc tế

Tại sao cần xây dựng Luật Tương trợ tư pháp về hình sự?

Theo đánh giá của các đại biểu, luật mới này sẽ góp phần:

• Thể chế hóa chủ trương của Đảng về cải cách tư pháp và hội nhập quốc tế.

• Khắc phục những bất cập của Luật Tương trợ tư pháp năm 2007, vốn chưa điều chỉnh chuyên sâu lĩnh vực hình sự.

• Đáp ứng yêu cầu hợp tác ngày càng phức tạp trong các vấn đề như: dẫn độ, chuyển giao người bị kết án, xác minh tư pháp, truy cứu trách nhiệm hình sự xuyên biên giới...

Đại biểu Lê Nhật Thành (Hà Nội) khẳng định việc ban hành luật là cần thiết, góp phần nâng cao hiệu quả phối hợp và thực thi pháp luật trong hoạt động đấu tranh phòng chống tội phạm xuyên quốc gia.

Điểm mới: Ghi nhận 11 hình thức tương trợ tư pháp về hình sự

Điều 8 của dự thảo luật xác định rõ 11 hình thức tương trợ tư pháp bao gồm: dẫn độ, chuyển giao hồ sơ, hỗ trợ điều tra, lấy lời khai, chuyển giao người bị kết án, thi hành bản án hình sự nước ngoài... Đây là bước cụ thể hóa các cam kết quốc tế của Việt Nam về hỗ trợ lẫn nhau trong lĩnh vực tư pháp hình sự.

Đặc biệt, hình thức “lấy lời khai trực tuyến” – một điểm mới trong luật – đang thu hút nhiều ý kiến đóng góp nhằm làm rõ khái niệm, phương thức và quy trình thực hiện. Đại biểu Dương Văn Phước (Quảng Nam) đề nghị quy định rõ điều kiện pháp lý, kỹ thuật, bảo đảm giá trị pháp lý và tính minh bạch khi thực hiện hình thức này trong thực tiễn.

Cân nhắc nội dung về hình phạt tử hình trong hợp tác quốc tế

Một trong những vấn đề pháp lý quan trọng được đặt ra là nội dung liên quan đến yêu cầu không thi hành án tử hình trong các vụ việc Việt Nam đề nghị nước ngoài tương trợ.

Khoản 2, Điều 13 dự thảo luật quy định: Viện kiểm sát nhân dân tối cao đề nghị nước ngoài cam kết bằng văn bản trong trường hợp yêu cầu không áp dụng hình phạt tử hình.

Tuy nhiên, đại biểu Dương Văn Phước cho rằng quy định này còn thiếu tính khả thi nếu không xác định rõ thời hạn trả lời hoặc cách thức xử lý khi không nhận được phản hồi từ nước ngoài. Ông dẫn chứng nhiều vụ việc trước đây bị từ chối tương trợ do Việt Nam không cam kết loại trừ án tử hình – đặc biệt trong các tội danh như tham nhũng, hối lộ, ma túy.

Góp ý về kỹ thuật lập pháp và nguyên tắc pháp lý

Đại biểu Đỗ Đức Hồng Hà (Hà Nội) đóng góp nhiều ý kiến quan trọng về kỹ thuật lập pháp:

• Bổ sung nguyên tắc ưu tiên áp dụng điều ước quốc tế khi có mâu thuẫn với pháp luật trong nước, bảo đảm tính tương thích theo Điều 6 Luật Điều ước quốc tế 2016 và Điều 5 Luật Ban hành văn bản quy phạm pháp luật 2025.

• Gộp hoặc chỉnh sửa các điều luật có nội dung tương tự (như Điều 31 và 34) để tránh trùng lặp, giúp dễ tra cứu, vận dụng.

• Làm rõ vai trò điều phối liên ngành của Viện kiểm sát nhân dân tối cao, nhất là khi có yêu cầu phối hợp với các cơ quan như Bộ Công an, Bộ Quốc phòng, Tòa án nhân dân tối cao trong các vụ việc có yếu tố an ninh quốc gia.

Đề xuất hoàn thiện các văn bản hướng dẫn thi hành

Ba dự thảo văn bản hướng dẫn kèm theo luật được các đại biểu đánh giá cao, nhưng vẫn cần rà soát chi tiết:

• Thông tư liên tịch về trình tự xử lý yêu cầu có liên quan đến hình phạt tử hình và việc tiếp nhận, chuyển giao hồ sơ, vật chứng.

• Nghị định về kinh phí phục vụ công tác tương trợ tư pháp: cần rà soát tránh trùng lặp khoản chi, điển hình như chi phí dịch thuật được quy định cả ở Khoản 2 và Khoản 17.

Luật mới là nền tảng pháp lý cho hội nhập tư pháp bền vững

Dự án Luật Tương trợ tư pháp về hình sự được kỳ vọng sẽ tạo hành lang pháp lý đầy đủ, rõ ràng và hiệu quả cho việc thực hiện các yêu cầu hợp tác quốc tế trong tố tụng hình sự. Đồng thời, luật cũng khẳng định vai trò chủ động của Việt Nam trong các vấn đề như chống tội phạm xuyên quốc gia, bảo vệ quyền con người, và thi hành án hình sự có yếu tố nước ngoài.

Việc tiếp thu nghiêm túc các ý kiến đại biểu Quốc hội sẽ giúp hoàn thiện dự thảo luật theo hướng:

• Đảm bảo tính thống nhất, đồng bộ với hệ thống pháp luật trong nước

• Tương thích với thông lệ quốc tế và các điều ước Việt Nam tham gia

• Đáp ứng tốt yêu cầu hội nhập và cải cách tư pháp toàn diện
  
   

  Liên hệ tư vấn:

  Email: tuvan1@luatnguyen.com | tuvan2@luatnguyen.com

  Zalo Official: Văn Phòng Luật Sư Luật Nguyễn

  Fanpage: LUẬT NGUYỄN

  Website: luatnguyen.vn
  
  Q-BTT Luật Nguyễn