Hướng tới chuẩn quốc tế: Đưa sản phẩm OCOP Việt Nam vươn ra thị trường toàn cầu

OCOP – Một hành trình chuyển mình từ sản phẩm địa phương thành thương hiệu quốc gia

Phát biểu mở đầu cuộc họp, Phó Thủ tướng Trần Hồng Hà khẳng định Chương trình OCOP là một trong những chính sách quan trọng nhất trong lĩnh vực phát triển kinh tế nông thôn thời gian qua. Với triết lý phát triển dựa trên nội lực cộng đồng và sự hỗ trợ của Nhà nước, OCOP đã giúp hàng vạn hộ sản xuất, hợp tác xã và doanh nghiệp nhỏ ở nông thôn có cơ hội phát triển sản phẩm đặc trưng gắn với bản sắc văn hóa địa phương.

Sau gần một thập kỷ triển khai, OCOP không chỉ dừng lại ở việc nâng cao giá trị nông sản mà còn góp phần xây dựng chuỗi giá trị, tạo việc làm, tăng thu nhập và đặc biệt là định hình nên những thương hiệu Việt mang đậm bản sắc vùng miền. “OCOP là một chiến lược lâu dài, không phải phong trào ngắn hạn, và mục tiêu cuối cùng là đưa các sản phẩm Việt đặc thù vươn ra thị trường quốc tế”, Phó Thủ tướng nhấn mạnh.

Cần sửa đổi để thích ứng với thực tiễn mới và hội nhập sâu rộng

Theo báo cáo của Thứ trưởng Bộ Nông nghiệp và Môi trường Trần Thanh Nam, tính đến giữa năm 2025, cả nước đã có 16.855 sản phẩm OCOP đạt từ 3 sao trở lên, trong đó có 126 sản phẩm 5 sao, được công nhận là sản phẩm quốc gia. Tỷ lệ này cho thấy sự lan tỏa sâu rộng và sức sống mạnh mẽ của chương trình trong hệ thống sản xuất nông thôn hiện nay.

Tuy nhiên, sự phát triển mạnh mẽ ấy cũng đặt ra những yêu cầu mới. Quyết định số 148/QĐ-TTg – văn bản pháp lý hiện hành quy định về tiêu chí và quy trình phân hạng sản phẩm OCOP – được ban hành từ năm 2023, đến nay đã bộc lộ một số hạn chế. Việc tổ chức chính quyền địa phương theo mô hình hai cấp (tỉnh – xã/phường) đòi hỏi có sự điều chỉnh về cơ chế đánh giá, phân cấp rõ ràng về thẩm quyền và tiêu chuẩn chuyên môn để bảo đảm chất lượng đồng đều trong cả nước.

Những khó khăn đang cản bước phát triển sản phẩm OCOP

Dù đạt được những kết quả tích cực, song trên thực tế, nhiều chủ thể OCOP – chủ yếu là các hộ sản xuất, cơ sở chế biến nhỏ lẻ – đang gặp nhiều rào cản, cụ thể:

• Thiếu vùng nguyên liệu ổn định: Phần lớn sản phẩm OCOP hiện nay chưa có sự liên kết chặt chẽ giữa sản xuất – chế biến – tiêu thụ. Nhiều sản phẩm phụ thuộc vào mùa vụ hoặc nguồn cung nhỏ lẻ, thiếu tính bền vững.

• Khó khăn về vốn và công nghệ: Việc tiếp cận tín dụng ngân hàng còn hạn chế, nhiều cơ sở không đủ điều kiện đầu tư nhà xưởng, dây chuyền chế biến, công nghệ bảo quản hiện đại.

• Hạn chế trong truy xuất nguồn gốc và chưa đáp ứng tiêu chuẩn quốc tế về an toàn thực phẩm, môi trường, bao bì, nhãn mác.

• Thiếu kỹ năng thương mại điện tử: Việc ứng dụng chuyển đổi số và thương mại điện tử còn manh mún, thiếu nền tảng đào tạo chuyên sâu và sự hỗ trợ kỹ thuật từ nhà nước.

OCOP cần một tư duy phát triển theo hướng thương hiệu quốc gia

Từ những thách thức nêu trên, Phó Thủ tướng Trần Hồng Hà nhấn mạnh rằng OCOP không chỉ là một mô hình phát triển nông thôn, mà cần được xác lập là một chính sách xây dựng thương hiệu quốc gia. Việc tổ chức đánh giá, phân hạng sản phẩm phải bảo đảm khách quan, chuyên môn, có sự tham gia liên ngành, và tuân thủ hệ thống tiêu chuẩn cao về chất lượng, an toàn thực phẩm, môi trường, truy xuất nguồn gốc và chỉ dẫn địa lý.

Phó Thủ tướng cũng đồng tình với đề xuất trao quyền phân hạng các sản phẩm từ 3 sao trở lên cho cấp tỉnh, thay vì cấp xã như trước đây. Tuy nhiên, nếu địa phương muốn phân cấp sâu hơn xuống cấp xã, thì cần có đề án rõ ràng, bảo đảm về năng lực cán bộ, quy trình và cơ chế giám sát minh bạch.

Định hướng dài hạn: OCOP trở thành “sứ giả thương hiệu Việt” trên thị trường toàn cầu

Kết thúc cuộc họp, Phó Thủ tướng yêu cầu Bộ Nông nghiệp và Môi trường khẩn trương tiếp thu các ý kiến đóng góp, hoàn thiện dự thảo sửa đổi Quyết định 148, sớm trình Chính phủ ban hành để không tạo ra khoảng trống chính sách.

Về dài hạn, Chương trình OCOP cần được xây dựng theo hướng bài bản, chuyên nghiệp với những trụ cột rõ ràng:

• Chất lượng cao, bảo đảm an toàn thực phẩm và truy xuất nguồn gốc rõ ràng

• Ứng dụng mạnh mẽ chuyển đổi số, thương mại điện tử

• Tăng cường hỗ trợ tín dụng, đào tạo, xúc tiến thương mại

• Mỗi sản phẩm có câu chuyện văn hóa riêng, gắn với bản sắc vùng miền

• Xây dựng hệ sinh thái hỗ trợ OCOP gồm nhà nước – doanh nghiệp – viện nghiên cứu – địa phương – người dân

“OCOP không chỉ là sản phẩm địa phương mà là tài sản quốc gia. Mỗi sản phẩm phải mang trong mình giá trị văn hóa, lịch sử, sáng tạo và niềm tự hào dân tộc. Chúng ta cần hàng nghìn sản phẩm OCOP đạt chuẩn quốc tế, trở thành những đại diện xứng đáng của thương hiệu Việt Nam trên bản đồ thế giới”, Phó Thủ tướng Trần Hồng Hà khẳng định.