Doanh nghiệp Việt trước cơ hội vàng tham gia dự án trọng điểm quốc gia: Mở đường từ chính sách đến hành động

Từ chính sách đến thực tiễn: Cởi trói cho doanh nghiệp trong nước

Theo ông Nguyễn Quốc Hiệp – Chủ tịch Hiệp hội Nhà thầu xây dựng Việt Nam (VACC), tinh thần chủ đạo của Nghị quyết 68 là trao vai trò chủ thể cho doanh nghiệp tư nhân trong tiến trình phát triển quốc gia. Thay vì bị kiểm soát bởi cơ chế hành chính nặng nề, DN Việt được nhìn nhận như đối tác chiến lược, đồng hành cùng Nhà nước trong thiết kế, triển khai và hiện thực hóa các dự án phát triển – đặc biệt là các công trình hạ tầng quy mô lớn, có tính chất trọng điểm quốc gia.

Đồng thời, việc Bộ Xây dựng chủ động rà soát, tinh giản thủ tục hành chính trong lĩnh vực xây dựng theo chỉ đạo của Thủ tướng Chính phủ đang tạo ra một môi trường pháp lý thông thoáng hơn, mang lại động lực và sự tự tin để các DN Việt có thể cạnh tranh sòng phẳng với các doanh nghiệp quốc tế trong các dự án lớn.

Tháo rào cản – Mở cánh cửa vào các dự án tầm cỡ quốc gia

Trong bối cảnh hàng loạt dự án trọng điểm quốc gia chuẩn bị được triển khai, như tuyến đường sắt tốc độ cao Bắc – Nam (trị giá 67 tỷ USD), đường sắt Lào Cai – Hà Nội – Hải Phòng (8 tỷ USD), VACC đã có những đề xuất thiết thực nhằm tạo điều kiện cho doanh nghiệp nội địa tham gia sâu hơn vào quá trình thực hiện các công trình này.

Một số kiến nghị đáng chú ý gồm:

• Bỏ yêu cầu kinh nghiệm tương đương: Với những dự án chưa từng có tiền lệ như đường sắt tốc độ cao, không nên yêu cầu nhà thầu phải từng thực hiện dự án tương tự, tránh tình trạng loại bỏ nhà thầu Việt một cách máy móc.

• Cộng dồn năng lực tài chính trong tổ hợp nhà thầu: Do các DN trong nước thường có quy mô vốn nhỏ, việc cho phép cộng gộp năng lực tài chính của các DN thành viên trong liên danh là rất cần thiết.

• Tách nhỏ các gói thầu theo chuyên môn và quy mô hợp lý: Việc chia nhỏ phần xây lắp, phần thiết bị sẽ tạo điều kiện để nhiều DN Việt đủ năng lực có thể tham gia thay vì bị loại ngay từ vòng đấu thầu.

• Cho phép chỉ định thầu có điều kiện, rút ngắn thời gian đấu thầu: Đây là cách để tăng tính linh hoạt, đảm bảo tiến độ các dự án trọng điểm.

• Áp dụng cơ chế hợp đồng trọn gói, có hậu kiểm và lãi suất vay ưu đãi: Hình thức này giúp giảm bớt rủi ro pháp lý cho DN, đồng thời có thể dùng hợp đồng làm tài sản bảo đảm để tiếp cận vốn tín dụng thuận lợi hơn.

• Thành lập các tổ hợp nhà thầu Việt Nam: Mỗi tổ hợp gồm 5–6 DN lớn nhỏ, bổ trợ năng lực lẫn nhau, tạo thành một thực thể đủ mạnh để cạnh tranh trong các dự án quy mô lớn.

Liên danh – Lối đi thực tiễn cho DN vừa và nhỏ

Trong khi các dự án lớn thường đòi hỏi năng lực tài chính, kỹ thuật và nhân sự mạnh, các DN vừa và nhỏ sẽ gặp bất lợi nếu hoạt động độc lập. Vì vậy, mô hình liên danh, tổ hợp nhà thầu được đánh giá là giải pháp phù hợp để phát huy thế mạnh cộng hưởng, chia sẻ rủi ro và nâng cao sức cạnh tranh của DN nội.

Theo ông Lê Quyết Tiến – Cục trưởng Cục Kinh tế và Quản lý Đầu tư Xây dựng (Bộ Xây dựng), pháp luật hiện chưa có định nghĩa cụ thể về mô hình tổ hợp nhà thầu, nhưng về bản chất đã có thể triển khai thông qua hình thức liên danh hoặc nhà thầu độc lập có hợp đồng phối hợp. Tới đây, Bộ sẽ tiếp tục rà soát toàn bộ hệ thống pháp lý trong ngành xây dựng, từ phân cấp, phân quyền đến quy định đơn giá, định mức, nhằm giảm thiểu rào cản và phản ánh sát thực tế.

Ngoài ra, ông Tiến cũng nhấn mạnh tầm quan trọng của việc đào tạo đội ngũ công nhân kỹ thuật chất lượng cao để đáp ứng yêu cầu thi công trong các dự án có quy mô và công nghệ hiện đại.

Thể chế hóa liên danh: Định rõ trách nhiệm, chia sẻ lợi ích

Nhiều ý kiến từ cộng đồng DN cũng đề xuất Nhà nước cần xây dựng khung pháp lý cụ thể cho mô hình tổ hợp nhà thầu, bao gồm:

• Mẫu hợp đồng tổ hợp: Quy định rõ cơ chế điều hành, chia sẻ trách nhiệm và quyền lợi trong thi công.

• Quy định về trách nhiệm liên đới – riêng rẽ của từng thành viên: Đảm bảo rõ ràng trong trường hợp xảy ra tranh chấp hoặc vi phạm hợp đồng.

• Hướng dẫn chi tiết quy trình điều phối giữa các thành viên trong tổ hợp: Tránh tình trạng chồng chéo, thiếu minh bạch, hoặc đùn đẩy trách nhiệm.

Theo ông Nguyễn Hữu Thăng – Chủ tịch HĐQT Tập đoàn Đầu tư – Xây dựng HJC, Nghị quyết 68 chính là phép thử đối với khả năng kiến tạo và điều hành của Chính phủ trong một môi trường mới, nơi mà DN không chỉ chờ đợi mà chủ động đề xuất, liên kết, và cùng chia sẻ vai trò trong phát triển quốc gia.

Ông Nguyễn Thái Lan – Giám đốc Công ty TNHH Hai Pha Việt Nam – cũng đồng tình rằng: cơ hội chỉ đến khi rào cản bị gỡ bỏ và hệ sinh thái cạnh tranh công bằng được thiết lập. Khi đó, DN Việt hoàn toàn có thể đứng ngang hàng với các DN nước ngoài trong “sân chơi quốc gia”.

Từ nghị quyết đến hiện thực: Kỳ vọng vào một môi trường cạnh tranh công bằng, cởi mở

Sự đồng thuận giữa cơ quan nhà nước, cộng đồng doanh nghiệp và các hiệp hội nghề nghiệp đang tạo ra một “khí thế mới” trong tiến trình đưa DN Việt vào vị trí trung tâm của nền kinh tế. Nếu được thể chế hóa bằng các văn bản quy phạm pháp luật cụ thể, cùng một môi trường cạnh tranh lành mạnh, minh bạch, các DN nội địa – dù lớn hay nhỏ – đều có thể tìm được vị trí phù hợp trong các dự án quốc gia.

Với quyết tâm chính trị cao và sự vào cuộc đồng bộ từ trung ương đến địa phương, doanh nghiệp Việt đang đứng trước một cánh cửa rộng mở để khẳng định mình, không chỉ là người thực hiện, mà là người đồng hành kiến tạo tương lai đất nước.